به گزارش روشنای راه، سواد رسانه‌ای مفهومی فراتر از توانایی خواندن و شنیدن اخبار است. این سواد به معنای توانایی تحلیل محتوا، تشخیص اخبار جعلی از واقعی، درک تکنیک‌های اقناع و تبلیغ، و نیز توان مقابله با دستکاری اطلاعات است. در این مسیر، رسانه‌ها می‌توانند دو نقش مهم ایفا کنند:
نقش آموزشی مستقیم: رسانه‌هایی که آگاهانه در قالب برنامه‌های تحلیلی، مستندهای آموزشی، گفتگو با متخصصان و حتی پادکست‌ها و محتوای شبکه‌های اجتماعی به آموزش مهارت‌های رسانه‌ای می‌پردازند، سهم مهمی در ارتقاء سواد رسانه‌ای دارند.
نقش الگوی رفتاری: وقتی یک رسانه خود به اصول حرفه‌ای پایبند باشد—مانند راستی‌آزمایی منابع، رعایت بی‌طرفی، شفافیت در اطلاع‌رسانی، و پرهیز از هیجان‌زدگی—مخاطب از این الگوها یاد می‌گیرد و قدرت تحلیل انتقادی‌اش تقویت می‌شود.
با این حال، بسیاری از رسانه‌های امروزی بیشتر درگیر جذب مخاطب و رقابت تجاری‌اند تا ارتقاء دانش مخاطب. پدیده «کلیک‌گرایی» (Clickbait) و انتشار گسترده شایعات در برخی بسترهای رسانه‌ای، به کاهش اعتماد عمومی و رشد بی‌سوادی رسانه‌ای منجر شده است.
از سوی دیگر، نبود آموزش رسمی و همگانی در زمینه سواد رسانه‌ای در نظام آموزشی کشور، مسئولیت رسانه‌ها را در این حوزه دوچندان می‌کند. رسانه باید خلأ آموزش رسمی را با تولید محتوای قابل فهم، قابل اعتماد و آموزنده پر کند.
رسانه‌ها می‌توانند به‌جای آنکه صرفاً کانالی برای انتقال اطلاعات باشند، به «مدرسه عمومی جامعه» تبدیل شوند؛ مدرسه‌ای که در آن مخاطب نه‌تنها آگاه می‌شود، بلکه می‌آموزد چگونه آگاه بماند. ارتقاء سواد رسانه‌ای، تنها راهکار مقابله با موج اطلاعات نادرست، فریب‌های رسانه‌ای و انفعال عمومی است. رسانه‌ای که این مسئولیت را درک کند، نه‌فقط انتقال‌دهنده پیام، بلکه سازنده جامعه‌ای نقاد، هوشیار و مقاوم در برابر فریب خواهد بود.
نویسنده: محمود عزیزی
