به گزارش روشنای راه، در نوزدهمین کنگره علوم خاک ایران که با حضور استادان برجسته، پژوهشگران، متخصصان و مدیران ملی حوزه کشاورزی در دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران برگزار شد، محمدعلی ابراهیم‌زاده موسوی ضمن خیرمقدم به شرکت‌کنندگان با اشاره به جایگاه حیاتی خاک و آب آغاز کرد و گفت: اهمیت خاک و آب چیزی نیست که به‌سادگی بتوان درباره آن اغراق کرد. اگرچه مقالات و پژوهش‌های علمی فراوانی در این حوزه منتشر شده، اما آنچه در عمل با آن روبه‌رو هستیم، وضعیتی بغرنج، نگران‌کننده و به‌‌شدت مخاطره‌آمیز است.

وی با اشاره به مفاهیم دینی و نگاه خالقانه به خاک و آب افزود: در آموزه‌های الهی، خاک سرچشمه حیات توصیف شده و چرخه زندگی انسان از خاک آغاز و به خاک ختم می‌شود. قرآن بارها بر نقش آفرینش‌گر آب و خاک تأکید کرده است. وقتی سازنده دستگاه خلقت، این‌چنین بر اهمیت این دو عنصر بنیادی اشاره می‌کند، نشان می‌دهد که بهره‌برداری بی‌برنامه و بی‌ضابطه از آنها خطایی نابخشودنی است.

هشدار درباره فرسایش، تخریب و بی‌توجهی مستمر به منابع پایه

رئیس دانشکدگان با انتقاد از روندهای تخریبی دهه‌های گذشته گفت: ما در ایران هنوز باور نکرده‌ایم که خاک و آب در حال از دست رفتن هستند. تجربه جهانی نشان می‌دهد که توسعه کشاورزی پس از جنگ جهانی دوم، در بسیاری از کشورها منجر به تخریب وسیع منابع شد و سپس همان کشورها مسیر خود را اصلاح کردند. اما ما اکنون در حال ورود به همان مسیر پرخطر هستیم.

به گفته او، اگر اکنون اقدام نکنیم، در برابر نسل‌های آینده مسئولیم. ما موظفیم منابع را بهتر از آنچه تحویل گرفتیم، به نسل بعد بسپاریم نه اینکه آنها را تهی و آسیب‌دیده واگذار کنیم.

ابراهیم‌زاده موسوی تأکید کرد خروجی یک کنگره علمی نباید صرفاً به چاپ مقاله محدود بماند و گفت: تا وقتی نتوانیم از پژوهش‌ها به فناوری، از فناوری به استاندارد و از استاندارد به قانون برسیم، هیچ تحولی اتفاق نخواهد افتاد. مسئله خاک و امنیت غذایی یک مسئله ملی است و قانون‌گذاری و الزام‌آور شدن آن ضروری است.

وی افزود: باید بتوانیم گفتمان علمی این اجتماع نخبگانی را به یک جریان ملی تبدیل کنیم؛ در رسانه‌ها، در نظام سیاست‌گذاری، در آموزش عمومی و در برنامه‌ریزی اجرایی.

اهمیت سه عنصر پایه حیات: آب، خاک و پوشش گیاهی

رئیس دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی، سه عنصر کلیدی «آب، خاک و پوشش گیاهی» را ستون‌های امنیت زیستی و بقای کشور دانست و گفت: حیات انسانی، گیاهی و جانوری بدون این سه امکان‌پذیر نیست. ما باید همه پروژه‌ها و برنامه‌ها را با شاخص پایداری ارزیابی کنیم. این موضوع در شرایط تغییر اقلیم، اهمیت دوچندان دارد.

وی در ادامه با اشاره به نقش فناوری‌های نوین در مدیریت خاک و آب، گفت: فناوری می‌تواند هم تهدید باشد و هم فرصت. امروز شاهد فاصله گرفتن نسل جوان از علوم پایه هستیم زیرا بازارهای سریع‌الوصول اقتصادی آنها را به حوزه‌های پرمنفعتی مانند دیجیتال‌مارکتینگ و هوش مصنوعی سوق داده است، اما همین فناوری‌ها می‌توانند ابزارهایی قدرتمند برای مدیریت پایدار منابع آب و خاک باشند.

وی تأکید کرد: باید فناوری را در خدمت حفظ منابع قرار دهیم، نه اینکه خود منابع را قربانی توسعه فناورانه کنیم.

ضرورت توجه به بحران آینده منابع طبیعی

ابراهیم‌زاده موسوی آینده اقتصاد جهان را وابسته به منابع زیستی دانست و گفت: تا چند دهه پیش، اقتصاد کشورها مبتنی بر معادن فسیلی و فلزی بود؛ اما این منابع رو به پایان‌اند. تنها سرمایه ماندگار بشریت در آینده، منابع تجدیدپذیر و زیستی است که ریشه در خاک دارند. اگر خاک نباشد، هیچ صنعتی، هیچ کشاورزی و هیچ حیات انسانی وجود نخواهد داشت.

او بر اهمیت دستاوردهای نوزدهمین کنگره علوم خاک ایران تأکید کرد و گفت: این کنگره باید حداقل سه پیام کلیدی برای کشور داشته باشد:

۱. پیوند میان مدیریت خاک و آب با مفهوم پایداری؛

۲. توجه ویژه به چالش‌های تغییر اقلیم؛

۳. بهره‌گیری هدفمند از فناوری‌های نوین برای افزایش تاب‌آوری منابع طبیعی.

در پایان، وی با قدردانی از برگزارکنندگان کنگره، استادان دانشگاه تهران، انجمن علوم خاک ایران، سازمان جهاد کشاورزی استان و وزارت جهاد کشاورزی گفت: امیدوارم دستاوردهای این کنگره محدود به سخنرانی نماند و بتواند به سیاست‌های اجرایی، استانداردهای ملی و اقدامات عینی منجر شود. آینده کشور وابسته به تصمیم‌هایی است که امروز درباره خاک و آب می‌گیریم.