به گزارش روشنای راه، بیماری ام اس شایع ترین بیماری خودایمنی در سیستم اعصاب مرکزی است، در جریان این بیماری که اساس آن به صورت خود ایمنی است چه اتفاقی می افتد؟
اتفاقی که می افتد این است که در واقع سلول های ایمنی و سلول هایی که مسئول دفاع از بدن در مقابل مهاجمین خارجی که ممکن است ویروس، باکتری و هر عامل خارجی هست و وظیفه آن ها دفاع از بدن در برابر این پاتوژن هاست به صورت بیمارگونه فعال می شوند و فعالیت آن ها علیه سلول های خود بدن هست که در بیماری ام اس این سلول هایی که مورد تهاجم سلول های ایمنی بدن قرار می گیرند، در واقع سلول های سیستم اعصاب مرکزی هستند، به اینگونه بیماری ها Auto immune یا خودایمنی. یعنی سیستم ایمنی بدن به واسطه ورود یک پاتوژن خارجی تحریک شده ولی آن تحریک و آن بیدار شدن سیستم ایمنی علیه قسمتی از بدن خود انسان است که در ام اس این قسمت از بدن مغز است.در واقع این یک جور اشتباه سیستم ایمنی است.
علت اینکه این اشتباه رخ می دهد این است که فرمول و ساختار ژنتیک آن پاتوژنی که وارد بدن می شود بسیار شبیه به قسمت هایی از بدن هست.
به عنوان مثال اگر ویروسی مثل EBV وارد بدن شود می تواند این تحریک سیستم ایمنی را ایجاد نماید در اثر این التهاب و تحریک ایمنی و حمله سلول های ایمنی بدن که گلبول های سفید هستند گلبول های سفید تحریک شده وارد مغز می شوند و به عناصر و سلول های مغزی که عمدتاً غشاء سلول های عصبی یا همان میلین حمله می کنند و آن را تخریب می کنند.
در اثر این تخریب یک التهابی ایجاد شده که باعث تشکیل یک کانون التهابی را می دهد که همان پلاک است و می گوییم پلاک های ام اس تشکیل شده است.آن التهاب در آن قسمت از مغز منجر به این می شود که عملکرد آن قسمت از مغز مختل شود. حال بر مبنای اینکه این التهاب یا پلاک در کدام قسمت از مغز ایجاد شود منجر به یک علامت بالینی می شود، به عنوان مثال اگر که این پلاک در مسیر عصب بینایی اتفاق بیافتد منجر به تاری دید یک چشم خواهد شد، اگر در قسمت مخچه اتفاق بیافتد منجر به عدم تعادل می شود، اگر که در نخاع اتفاق بیافتد منجر به اختلال در راه رفتن و اختلالات کنترل اسفنگترهای ادرار یا مدفوع می شود.
بنابراین بر مبنای اینکه این التهاب به صورت اتفاقی در کجا اتفاق بیافتد می تواند علامت متفاوتی ایجاد کند.حال اینکه چرا برخی افراد چرا دچار این بیماری می شوندو برخی نمی شوند بستگی به استعداد ژنتیکی افراد دارد. بنابراین این ویروس ها ممکن است وارد بدن همه افراد بشوند اما همه افراد دچار بیماری ام اس نمی شوند، بنابراین ورود یک پاتوژن خارجی، تحریک سیستم ایمنی و داشتن یک ژنتیک مساعد همگی عوامل ابتلا به این بیماری هستند و به همین دلیل گاهاً مشاهده شده که در افراد یک خانواده ممکن است چند فرد دچار بیماری ام اس شوند، بنابراین نمیشود گفت که بیماری ام س ارثی است بلکه یک مکانیسم ژنتیکی در آن نقش دارد.
از همینجا می توان فهمید که بیماری ام اس یک بیماری چند فاکتوری است یعنی وجود یک پاتوژن خارجی ، وجود یک عامل محیطی ، وجود یک ژنتیک خاص و شرایط خاص .با بروز این علائم در بیمار بهترین راه تشخیصی بد از معاینه بالینی، انجام ام آرآی است.
ام آر آی به خوبی این پلاک ها را نشان می دهد و این پلاک ها در قسمت های مختلف مغز و نخاع در ام آر آی دیده می شوند اما نکته این است که بسیاری از بیماری های دیگر هم می توانند در مغز پلاک ایجاد کنندمانند بیماری های روماتیسمی که آن ها هم مکانیزم خودایمنی دارند، مثل بیماری های عروقی و حتی بیماری های عفونی گاهاً می توانند پلاک های شبیه به بیماری ام اس را ایجاد کنند.بنابراین برای افتراق اینکه پلاک ها مربوط به بیماری ام اس هستند یا خیر بایستی احتمال ابتلا به این بیماری ها رد شوند.
به همین دلیل همواره برای بیماران یک سری آزمایشات تکمیلی مانند گرفتن نوار عصب چشم و یا بررسی های مشابه آن را انجام می دهیم تا بتوانیم احتمال ابتلا به سایر بیماری ها رد نموده و نهایتاً تنها بیماری که بایستی در سبد تشخیصی ما باقی بماند بیماری ام اس باشد.
پس از تشخیص بیماری ام اس و رد شدن سایر بیماری ها وارد مرحله درمان می شویم. در ارتباط با درمان بیماری ام اس دو نوع درمان وجود دارد.یک درمان در مرحله حاد و دیگری درمان پیشگیرانه ، در واقع درمان های پیشگیری کننده از حملات بعدی. در مورد درمان مرحله حاد سه مدل درمان را میتوان متصور شد.
1- پالس کورتون
2- پلاسما فرزیس که در آن پلاسمای بیمار تعویض خواهد شد و آنتی بادی هایی که علیه سیستم ایمنی تولید شده در اثر تحریک سیستم ایمنی خارج می شوند.
3- همچنین در موارد و شرایط خاص می توان از IVIG هم استفاده نمود. از این دارو در حمله کمتر استفاده می شود.
بعد از اینکه حمله اولیه توسط این روش ها کنترل شد بایستی درمان پیشگیرانه را حتما انجام داد.
بعد از اینکه حمله اولیه با این روش ها کنترل شد بایستی درمان پیشگیرانه را حتماً انجام داد.مطلبی که امروز بسیار به آن تاکید می شود این است که به محض تشخیص بیماری ام اس درمان بیماری باید شروع شود که به آن EARLY TREATMENT و یا درمان زودرس می گوئیم و نباید منتظر ماند به دلیل اینکه ماهیت بیماری ام اس به گونه ای است که حالت رفت و برگشتی دارد، ممکن است امروز بیماری را اصلاًرها کنیم و مدت ها بیمار هیچ علامتی نداشته باشد و خودش تصور کند خوب شده است و درمان را رها می کند ولی این بیماری پروسه خودش را ادامه می دهد و همینطور آرام آرام پیشرفت می کندو در جاهایی از مغز که ممکن است اصلاً هیچ علامتی وجود نداشته باشد پلاک هایی تولید می کند که بیمار متوجه آن نمی شود که به این قسمت ها SILENT AREA یا مناطق خاموش می گوئیم.
تولید پلاک در این مناطق اصلاً هیچ علامتی ایجاد نمی کند و این در واقع همان مطلبی است که بیماران را دچار گمراهی می کند و می گویند "مدت هاست که هیچ دارویی مصرف نمیکنیم و هیچ مشکلی هم نداریم" ، در صورتیکه بیماری در حال ادامه روند خودش بوده، بنابراین EARLY TREATMENT و درمان زودرس در بیماران ام اس از جایگاه ویژه ای برخوردار است و تمام کسانیکه روی این بیماری کار میکنند بر روی این نکته پافشاری می کنند.
علت اینکه درمان زودرس مطرح است این است که مهمترین زمانی که می توان بیمار را درمان کرد در یک دوره خاصی است. از شروع بیماری تا چند سال بعد که این یک PERIOD WINDOW خاص بوده، در واقع پنجره درمانی خاصی را ایجاد می کند که در این دوره بیمار اگر داروهایی که بر روی سیستم ایمنی تاثیر گذار هستند و بیماری را تعدیل می کند استفاده کرد برایش موثر خواهد بود وگرنه بیمار وارد فاز بعدی می شودیعنی وارد مرحله SECONDARY PROGRESSIVE خواهد شد و در آن زمان دیگر درمان های ما خیلی موثر نیستند، در واقع نه اینکه موثر نباشند شدت اثر آن ها مانند فاز اولیه نیست. ثابت شده کسانیکه درمان های زودرس یا درمان در فاز اولیه را دریافت می کنند در سال های بعدی ناتوانی و مشکلاتشان نسبت به بقیه افراد کمتر شده، این مورد با توجه به مطالعات متعدد که روی این مطلب انجام شده می باشد.
بنا براین بهتر است بیماران به محض اینکه تشخیص بیماری ام اس برایشان داده شد دارو درمانی و درمان های پیشگیرانه را حتما شروع کنند. حال بر مبنای اینکه شدت بیماری و تعداد پلاک ها چقدر است و اینکه محل پلاک ها کجا هستند انواع مختلف داروهای مربوطه برایشان تجویز می شود که اینها شامل گروه های مختلف درمانی ازجمله اینترفرون ها ، گلاتیمیر استات یا جی ای، از داروهای بی-سل تراپی و یا قرص های خوراکی هستند. بنا براین انواع و اقسام داروها خوشبختانه موجود است و میتوان بیماری را با این داروها کنترل کرد که انتخاب نوع دارو برمبنای شدت بیماری، سن بیمار، جنسیت و فاکتورهای متعددی که وجود دارد نوع دارو انتخاب می شود، که مسلماً پزشک ماهر در بیماری ام اس بهترین انتخاب را برای بیمار انجام می ده
. همینجا مطلبی را عرض کنم که در این خصوص که بیماران خودشان را با هم مقایسه می کنند . به عنوان مثال فردی می گوید که من از داروی خوراکی استفاده می کنم و چرا دیگری به صورت هفتگی از داروهای تزریقی استفاده می کند؟ و همینطور بالعکس، علت این تفاوت ها همانطور که عرض کردم این است که انتخاب دارو معیارها و فاکتورهای متفاوتی مانند شدت بیماری، جنسیت بیمار، محل پلاک ها، تعداد پلاک ها،فعال بودن و یا فعال نبودن پلاک ها، تعداد پلاک های فعال، حتی مدت زمانی که بیماری وجود داشته و.... دارد که ما بر مبنای آن ها نوع دارو را انتخاب می کنیم و حتی ممکن است در یک خانواده دارویی را که برای یک عضو خانواده انتخاب می کنیم برای عضو دیگر تجویز نکنیم و این مطلب درستی نیست که بیماران خود و نوع دارویشان را با هم مقایسه کنند و بخواهند داروی مشابه دریافت کنند.
فاکتور دیگری که در انتخاب دارو مهم است مسئله بارداری است که جایگاه خیلی ویژه ای در انتخاب دارو دارد و حتی ممکن است مجبور به تعویض نوع داروی بیمار شویم.مطلب دیگری که در درمان بیماران از اهمیت ویژه ای برخوردار است درمان های علامتی است . در ارتباط با درمان های علامتی نیز برای اختلالات مختلفی که بیماران به آن ها دچار می شوند مانند، خستگی، اسپاستیسیتی، اختلالات اسفنگتری و یا حتی دردهای نورالژیک و... درمان های علامتی متفاوتی وجود دارد که این درمان های علامتی تا حدود زیادی مشکلات بیماران را حل می کند.
درمان های حمایتی و در واقع SUPPORTIVE برای این بیماران شامل فیزیوتراپی، توانبخشی های متفاوت ، کاردرمانی و ورزش درمانی و روش های دیگری که به کم کردن علائم و معضلات و مشکلات بیماران کمک می کند که همگی جایگاه مهمی در درمان این بیماری دارندامیدوارم که روز به روز شاهد بهبود کیفیت زندگی بیماران ام اس و پیدا شدن روش های درمانی برای ریشه کن شدن این بیماری باشیم.
